KURBAN İLE İLGİLİ SORULAR :
1- Kurban Bayramı’nda kurban kesmenin dinî hükmü nedir?
Kurban kesmenin fıkhî açıdan değerlendirilmesi hususunda fakihlerin arasında görüş farklılıkları bulunmaktadır.
Hanefî mezhebinde çoğunluğun ve bazı müctehit imamlarının görüşüne göre; dinen aranan şartlara (Müslüman, akıllı ve bulûğ çağına erişmiş, yolcu olmayan, belirli bir malî güce) sahip olan kişilerin kurban kesmesi vâciptir. Fakihlerin çoğunluğuna göre ise; kurban kesmek müekked sünnettir.
Kur’an’da Hz. Peygamber’e hitaben; “Rabb’in için namaz kıl, kurban kes” (el-Kevser, 108/2) buyurulmuş olması ve Hz. Peygamber’in hadislerinde hali vakti yerinde olanların kurban kesmelerini istemesi, hatta “Kim imkanı olduğu halde kurban kesmezse bizim mescidimize yaklaşmasın.” (İbn Mâce, “Edâhî, 2; Müsned, II, 321), “Ey insanlar, her sene, her ev halkına kurban kesmek vâciptir.” (Tirmizî, “Ehâdî”, 18; İbn Mâce, “Ehâdî”, 2) şeklinde ifadeler kullanması Hanefîleri Kur’an’daki kurban kesme emrinin ümmeti de kapsadığı ve gereklilik bildirdiği görüşüne yöneltmektedir.
Önemli bir nokta da; Hz. Peygamber’in kurban kesmeyi hiç terk etmemiş olmasıdır. Bu ve bunun gibi delillerden hareket eden fakihler kurban kesmenin dinî hükmünü vâcip olarak görmektedirler.
Diğer taraftan bu ibadeti sünnet olarak görenler ise; Kur’an’da bu konu için açık bir emrin bulunmamasını dikkate almışlar ve Hz. Peygamber’in bu ibadeti devamlı yapmış olmasının kurbanın sünnet olmasıyla açıklanabileceğinden hareket etmişlerdir. Şafii mezhebine göre kurban kesmek, terk edilmesi istenmeyen bir sünnettir ki bu da Hanefi mezhebindeki vacib’e yalan bir yaklaşımdır.
2- Kurban Bayramı’nda akîka, adak ve ölmüş kişinin kurbanı kesilebilir mi?
Akîka ve adak kurbanları sene içinde istenilen herhangi bir günde kesilebileceği gibi Kurban Bayramı’nda da kesilebilir.
Başka bir deyişle; Kurban Bayramı’nda kesilen kurbandan hariç akîka kurbanı, adak kurbanı, ölmüşler için kurban, kıran ve temettü haccı yapanların kestikleri ‘hedy’ adı verilen kurban, hacda yapılan hatalar (yasakların ihlali) için gereken ceza ve kefâret kurbanları da kesilir.
3- Bayram kurbanı ile akika kurbanı bir kurban üzerinde birleştirilebilir mi?
Bir kurbanlık koyunu üzerinde hem kurban bayramı kurbanına niyet, hem de akîka kurbanına niyet getirilerek kesilemez. Çünkü bir ibadet için ancak ‘bir niyet’ getirilebilir.
4- Bir evde oturan yetişkin çocuklar ve anne için kurban düşüyorsa hepsine ayrı ayrı kesmek mi gerekir, yoksa bir kurban yeterli mi?
Hanefî mezhebine göre; kurban kesmeyi vâcip kılan zenginliğin ölçüsü, zekâtta ve fıtır sadakasında aranan zenginlik ölçüsüyle aynı olup kişinin borçları ve aslî ihtiyaçları dışında 20 miskal (85 gr.) altına, ya da buna denk bir paraya veya mala sahip olmasıdır ve üzerinden bir sene geçmesi de beklenmez.
Kazanç, aile içi birliktelikle kazanılıyor ve eşle çocukların kendilerine ait mülkiyet hakları bulunmuyorsa (mal paylaşımı yoksa) babanın kurban kesmesiyle eş ve çocukların ayrıca kurban kesmeleri gerekmez.
Baba, anne, çocuk ayrı ayrı kazanmalarına rağmen bir havuz oluşturup aynı yerden yiyip tek yerde biriktiriyorlarsa o zaman da babanın kurban kesmesi aile fertleri için geçerlidir. Fakat eşin ve çocukların kazançları ayrı ayrı yerlerden geliyor ve ayrı ayrı tasarruf ediliyorsa her kişi sahip olduğu zenginliğin zekâtından ve kurbanından sorumludur.
Kadının süs amaçlı olan ve normal olarak takınarak kullandığı takılarına (zinetine) zekât ve kurban düşmez (Prof. Hayrettin Karaman’ın web sitesi). Fakat kadının kendisine ait gelirden tasarruf amaçlı biriktirmiş olduğu altın, para… nisab miktarına ulaşınca bu zenginliğine zekât ve kurban düşer.
Ayrıca kurban mükellefiyeti olan baba, hanım, çocuk arasında birinin diğerine -hibe yoluyla- kurban kesmesi de mümkündür.
Şâfiî mezhebine göre kurban kesmek sünnet olarak kabul edilmiştir. Bir ev içinde babanın kurban kesmesi o evde yaşayan ev halkı için geçerlidir.
5- Adak kurbanımızı ‘ailece yiyeceğiz ve fakirlere dağıtacağız’ diyerek adamışsak kurbandan yiyebilir miyiz?
Adak adanırken önceden ne şekilde adanmışsa günü geldiğinde o şekilde yerine getirilir. Örneğin; ‘Bir koyun kurban keseceğim’ diyen bir, ‘İki koyun kurban keseceğim’ diyen iki koyun keser.
‘Allah rızası için kurban kesip dağıtacağım’ diyen kimsenin kestiği kurbanın etinden kendisi ve bakmakla mükellef olduğu kimseler yiyemezler. Ancak kurbanı adarken ‘aile ve akrabalarımız arasında ziyafet vereceğiz ve fakirlere de dağıtacağız’ denmişse söylenilen şekle uyularak bu etten aile içinde de yenilebilir.
6- Bir büyükbaş hayvanda; adak, akika ve kurbanlık paylar beraber edilir mi?
Deve, sığır, manda gibi bir büyükbaş hayvan yedi kişiye kadar ortaklaşa olarak kurban edilebilir. Bu yedi pay içinde adak, akîka, ölmüş kişiye ve bayram kurbanına niyet edilebilir. Burada önemli bir nokta; her payın hakkı olan eti adaletle bölüştürmektir.