Haydi Türkiyem Sandık Başına
48 milyon 6 bin 650 seçmen, 5 yıl boyunca görev yapacak yerel yöneticileri seçmek için bugün sandığa gidiyor.
Büyükşehirlerde oturan seçmenler, il genel meclisi üyeliği, büyükşehir belediye başkanlığı, ilçe belediye başkanlığı, belediye meclisi üyeliği, mahalle muhtarlığı için oy kullanacak. İl, ilçe ve beldelerde oturanlar il genel meclisi, belediye başkanlığı, belediye meclisi ve muhtarlıklar için, köylerde ikamet eden vatandaşlar ise sadece il genel meclisi ve muhtar seçimi için sandığa oy verecek. Yerel seçimlerde, Saadet Partisi dışında 18 siyasi parti yarışacak.
Bu seçimde seçmenlerin parmaklarının boyanması uygulamasından vazgeçildi ve T.C Kimlik Numarası bulunan bir belgeyle oy kullanma zorunluluğu getirildi. Bu nedenle vatandaşlar, üzerinde T.C Kimlik Numarası bulunan nüfus cüzdanı veya Kimlik Numarası bulunan resmi daireler veya iktisadi devlet teşekküllerince verilen kimlik kartı, pasaport, evlenme cüzdanı, sürücü belgesi, sarı basın kartı, askeri kimlikler ve hologramlı öğrenci kimlikleri gibi belgelerle de oy kullanabilecek.
Seçmenler, 5 yıl boyunca görev yapacak yerel yöneticileri seçmek için bugün sandığa gidiyor. Edinilen bilgilere göre, 48 milyon 6 bin 650 seçmen, 177 bin 50 sandıkta oy kullanacak. Adıyaman, Ağrı, Artvin, Bingöl, Bitlis, Diyarbakır, Elazığ, Erzincan, Erzurum, Gaziantep, Giresun, Gümüşhane, Hakkari, Kars, Malatya, Kahramanmaraş, Mardin, Muş, Ordu, Rize, Siirt, Sivas, Trabzon, Tunceli, Şanlıurfa, Van, Bayburt, Batman, Şırnak, Ardahan, Iğdır ve Kilis’te 07.00-16.00, bu illerin dışında kalan illerde ise 08.00-17.00 saatleri arasında oy kullanılabilecek. Büyükşehirlerde oturan seçmenler, il genel meclisi üyeliği, büyükşehir belediye başkanlığı, ilçe belediye başkanlığı, belediye meclisi üyeliği, mahalle muhtarlığı için oy kullanacak. İl, ilçe ve beldelerde oturanlar il genel meclisi, belediye başkanlığı, belediye meclisi ve muhtarlıklar için, köylerde ikamet eden vatandaşlar ise sadece il genel meclisi ve muhtar seçimi için sandığa gidecek. Adaylar arasından, 16 büyükşehir belediye başkanı, 65 il belediye başkanı, 892 ilçe belediye başkanı, bin 974 belde belediye başkanı ile 52 bin 765 mahalle ve köy muhtarı seçilecek. Seçimlerde ayrıca, il genel meclisi üyesi 3 bin 284, belediye meclis üyesi (ilçe ve belde) 33 bin 868 kişi belirlenecek.
Hangi pusula, hangi zarfa ?
Birleşik oy pusulaları, kullanılacağı her seçim ve her seçim çevresi için ayrı ayrı hazırlandı. Oy pusulalarından turuncu renkli olanlar il genel meclisi, mavi renkli olanlar belediye başkanlığı, sarı renkli olanlar belediye meclisi, beyaz renkli olanlar ise büyükşehir belediye başkanlığı seçimlerinde kullanılacak. Belediye seçimlerinde mavi, il genel meclisi üyelikleri seçiminde turuncu, mahalle ve köy muhtarı seçimlerinde mor renkli oy zarfları kullanılacak.
Seçmenler,
*İl genel meclisi üyeliklerine ilişkin turuncu renkli birleşik oy pusulasını turuncu renkli zarfa,
*Belediye başkanlığına ilişkin mavi renkli birleşik oy pusulası ile belediye meclisi üyeliğine ilişkin sarı renkli birleşik oy pusulalarının ikisini birlikte mavi renkli zarfa,
*Büyükşehirlerde (Adana, Ankara, Antalya, Bursa, Diyarbakır, Erzurum, Eskişehir, Gaziantep, Mersin, İstanbul, İzmir, Kayseri, Kocaeli, Konya, Sakarya ve Samsun), Büyükşehir belediye başkanlığına ilişkin beyaz renkli birleşik oy pusulasını da belediye başkanı ve belediye meclisi üyeleri seçimine ilişkin mavi renkli zarfa,
*Köy seçimlerinde köy muhtarı ve ihtiyar meclisi üyelerine ilişkin oy pusulalarının ikisini birlikte mor renkli zarfa,
*Mahalle seçimlerinde mahalle muhtarı ve ihtiyar heyeti üyelerine ilişkin oy pusulalarının ikisini birlikte mor renkli zarfa koyarak oy verecek. Birden fazla oy pusulası kullanılan seçimlerde bunların ayrı ayrı katlanarak zarfa konulması gerekecek.
Üç ayrı sandıkta oy kullanacaklar
Seçmen oyunu, belediye, il genel meclisi, köy ve mahalle seçimleri için ayrı ayrı belirlenmiş sandıklarda kullanacak. Onaylı sandık seçmen listesinde ve tutuklu sandık seçmen listesinde yazılı her seçmen oy verme yetkisine sahip olacak. Onaylı sandık seçmen listesinde ve tutuklu sandık seçmen listesinde yazılı olmayanların oy vermelerine izin verilmeyecek. Her seçmen, hangi sandık seçmen listesine yazılmış ise ancak o sandıkta oy verebilecek.
YSK’ca belirlenen oy vermenin bitiş saati geldiği halde sandık başında oylarını vermek üzere bekleyen seçmen varsa sandık kurulu başkanı bunları saydıktan ve kimliklerini toplayıp tespit ettikten sonra sırayla oylarını kullanmalarına izin verecek. Bitiş saatinden sonra gelen seçmen oy kullanamayacak.
Oy verme günü sandık başına gelen seçmen, sandık kurulu önüne kurul başkanı tarafından sırayla birer birer alınacak. Hamileler, hastalar ve özürlüler sıra ile bekletilmeden oylarını verecek. Güvenlik görevlileri ve yaşlıların da bekletilmeden oy kullanmalarına izin verilecek. Yaşlılar ile özürlülere yardım edenlerin de öncelikle oy kullanmalarına izin verilebilecek. Görme özürlüler, felçliler, elleri eksik olanlar veya bu gibi bedeni aksaklıkları açıkça belli olanlar o seçim çevresi seçmeni olan ve o sırada sandık alanında bulunan akrabalarından birinin, akrabası yoksa herhangi bir seçmenin yardımı ile oylarını kullanabilecek. Bir seçmen birden fazla özürlüye yardım edemeyecek.
Seçmen bilgi kağıdı olmayanlar
Görevli üye tarafından seçmenin adı sandık seçmen listesinde bulunduktan sonra, seçmene sıraya göre ayrı ayrı oy kullandırılacak.Başkan, oy vermedeki sıraya göre, o seçim türü için hazırlanmış ve mühürlenmiş oy zarfı ile birleşik oy pusulasını, hiçbir tarafında herhangi bir işaret bulunmadığını ve usulünce mühürlü olduğunu, kurul üyelerine, gözlemcilere ve seçmene gösterdikten sonra ”EVET” veya ”TERCİH” mühürü ile birlikte seçmene vererek kapalı oy verme yerini gösterecek. İlk sıradaki seçim için oy verme işlemi tamamlanıp seçmenin imzası alındıktan sonra müteakip seçim veya seçimler için aynı işlem tekrarlanacak. Seçmen bilgi kağıdını gösteremeyenler, T.C Kimlik Numarası taşıyan kimlik belgeleri ile oylarını kullanabilecek.
Parmak boyama yok, T.C Kimlik numarası şart
298 sayılı Kanun’da yapılan değişiklikle, seçmenlerin parmaklarının boyanması uygulamasından vazgeçilerek, T.C Kimlik Numarası bulunan bir belgeyle oy kullanma zorunluluğu getirildi. Bu nedenle vatandaşlar, üzerinde T.C Kimlik Numarası bulunan nüfus cüzdanı veya T.C Kimlik Numarası bulunan resmi daireler veya iktisadi devlet teşekküllerince verilen soğuk damgalı kimlik kartı, pasaport, evlenme cüzdanı, sürücü belgesi, sarı basın kartı, askeri kimlikler ve hologramlı öğrenci kimlikleri gibi belgelerle de oy kullanabilecek. Üzerinde T.C Kimlik Numarası bulunan bir belgeye sahip olmayan vatandaşlar ise nüfus dairelerinden aldıkları ”nüfus kayıt örneği”ni geçerli kimlikleriyle birlikte ibraz etmeleri halinde oy verebilecek.
Sandık Kurulu Başkanının görevleri
Sandık kurulu başkanı, bütün seçimler için oyunu kullanmış ve sonuncu seçime ait sandık seçmen listesini imzalamış seçmenin, seçmen bilgi kağıdının arka yüzünü imzalayıp mühürledikten sonra kimlik belgesiyle birlikte kendisine iade edecek. Sandık kurulu başkanları, bu işlemlerin elverişli biçimde yapılıp yapılmadığını denetleyecek. Ceza infaz kurumları ve tutukevinde tutuklu ve taksirli suçlardan hükümlü seçmen, oyunu kullandıktan sonra yetkililerce sandık alanından götürülecek. Zarf ve birleşik oy pusulasını alan seçmenin oyunu kullanmadan önce danışmak veya görüşmek amacı ile başka bir yere gitmesine veya sandık alanında başka bir kimseyle görüşmesine izin verilmeyecek. Kapalı oy verme yerine girmeyen veya birleşik oy pusulası ile oy zarfını aldığı halde oy kullanmayan seçmenden birleşik oy pusulası, zarf ve mühür geri alınacak.
Siyasi Partilerin Sandık Kurulu Üyeleri
Sandık alanında düzeni sandık kurulu başkanı sağlayacak. Başkan düzeni bozmaya yeltenenleri uyaracak, uyarıyı dinlemeyenleri sandık alanı dışına çıkarabilecek. Sandık alanında alınacak tedbirler, seçmenlerin sandık başı işlemlerini izlemelerini engelleyecek nitelikte olamayacak. Sandık kurulu başkanının çağırdığı zabıta kuvvetleri dışında zabıta amir ve memurları ile resmi üniforma giymiş kimseler ve silah taşıyanlar sandık alanına giremeyecek. Seçmen olarak o sandıkta oy kullanması gereken subay, astsubay, zabıta amir ve memurları ancak sivil elbise ile sandık alanına girip oylarını verebilecek. Sandık başında seçmene, vereceği oy hakkında hiç kimse müdahale, telkin ve tavsiyede bulunamayacak. Seçmenler oylarını kullandıktan sonra sandık başından ayrılacak.
Seçim günü yasakları
Siyasi partilerin propaganda döneminin sona ermesinden sonra yayın yasakları başladı. Bu akşam saat 18.00’e kadar radyolar ve her türlü yayın organları tarafından seçim ve seçim sonuçları ile ilgili haber, tahmin ve yorum yapılması yasak olacak. Saat 18.00 ile 21.00 arasında ancak radyolarda YSK tarafından seçim ile ilgili olarak verilecek haber ve tebliğler yayımlanabilecek, saat 21.00’den sonra bütün yayınlar serbest olacak. YSK, isterse yayın yasaklarını yarın saat 21.00’den önce de kaldırabilecek. Oy verme süresince bütün umumi eğlence yerleri kapalı kalacak, eğlence yeri niteliğini taşıyan lokantalarda yalnız yemek verilebilecek.
19 Parti yarışacak
Yerel seçimlerde, Saadet Partisi dışında 18 siyasi parti yarışacak. Partilerin oy pusulasındaki yerleri şöyle: ”Anavatan Partisi, Milliyetçi Hareket Partisi, Liberal Demokrat Parti, Demokratik Sol Parti, Demokratik Toplum Partisi, İşçi Partisi, Cumhuriyet Halk Partisi, Hak ve Özgürlükler Partisi, Büyük Birlik Partisi, Barış ve Demokrasi Partisi, Millet Partisi, Özgürlük ve Dayanışma Partisi, Türkiye Komünist Partisi, Demokrat Parti, Saadet Partisi, Adalet ve Kalkınma Partisi, Bağımsız Türkiye Partisi, Emek Partisi, Halkın Yükselişi Partisi.”
Seçim verilerinin partilerin takibine açılması istendi
MHP, Yüksek Seçim Kuruluna (YSK) başvururarak, seçim sonuçlarına ilişkin SEÇSİS programının dışarıdan müdahalelere açık olduğu yönündeki bilgiler edindiklerini belirterek, veri girişlerinin siyasi partiler tarafından takibine imkân sağlanmasını istedi. Anayasa’nın 79. maddesinde seçimlerin tarafsızlığı ve bağımsızlığının YSK nezdinde hakim teminatı altına alındığı hatırlatılarak, partinin taleplerini içeren bir dilekçeyle YSK’ya müracaat edildi. Dilekçe’de şu talepler yer aldı: “Seçim sonuçlarının tespiti için kullanacak SEÇSİS uygulamasının önceden çeşitli veri boyutlarında, sanal test sürecinin genel veya lokal bazda yapılıp yapılmadığının, SEÇSİS sistemi veri tabanının kamuoyu nezdinde seçimin güvenilirliğinin tehlikeye sokulmaması açısından yapılacak bir düzenlemeyle seçime giren siyasi partiler tarafından incelenmesine imkân ve fırsat tanınması. “Belirtilen test uygulamasının yapılmış ise bir kez daha seçim tarihine kadar diğer siyasi parti yetkilerinin de katılımıyla yapılması hususunda yüksek kurulunuzca bir karar alınması ve kamuoyu ile birlikte siyasi partilerin bilgilendirilmesi. “İlçe, il ve Türkiye genelinde veri girişlerinin siyasi partiler tarafından takibinin kolaylaştırılmasını teminen SEÇSİS veri tabanına paralel bir terminal tesis edilmesini saygıyla arz ederim.”
Seçim teknolojileri hâlâ emekliyor
Bilkent Üniversitesi Endüstri Mühendisliği Öğretim Üyesi ve İnternet Teknolojileri Derneği Başkanı Doç. Dr. Mustafa Akgül, dünya genelinde sandık yerine internet ve diğer teknolojilerle oy kullanmanın güvenliğinin halen sorgulandığını, bu nedenle Türkiye’nin sandık yerine geçecek bir teknolojiye yatırım yapmasına gerek olmadığını söyledi. Akgül, Ayaptığı açıklamada, elektronik seçimin, oyların elektronik aygıtlarla toplanıp, değerlendirilmesi olarak algılandığını ve bilgisayarların yanında kiosk, internet telefonu, delikli kart ve optik oy pusulaları ile yapılabildiğini anlattı. Sistemin oy sayımını hızlandırması, engellilere kolaylık sağlaması, gelişmiş hallerde sandık başına gitmeden oy kullanılması gibi pek çok yararı bulunduğunu dile getiren Akgül, sözlerini şöyle sürdürdü: ”Elektronik oy verme sistemi pek çok kişiye cazip gelmekte, bazı özel koşullarda başarıyla uygulanmaktadır. İngiltere’de, Estonya’da ve İsviçre’de hükümet seçimleri ve referandumlarda, Kanada’da belediye seçimlerinde, ABD’de ve Fransa’da parti içi seçimlerde sık olmamakla birlikte kullanıldı. Ancak ortada geniş kitlelerin kullanabileceği, dürüst ve adil seçimin evrensel koşullarını sağlayan ve maliyeti makul olan bir seçim sistemi henüz bulunmuyor. Birçok ülkede, özellikle ABD’de elektronik sandık ve sayım makinesi benzeri cihazların güvenilirliği ciddi tartışma konusu haline geldi. ABD’de, bazı elektronik oy verme işleminde sahtekarlık tespit edildi.”
YSK’dan cep telefonu ve fotoğraf makinesi uyarısı
Yüksek Seçim Kurulu (YSK), oy verme sırasında oy pusulalarının cep telefonu veya fotoğraf makinesi gibi cihazlarla görüntülemeye teşebbüs edilmesi durumunda, Sandık Kurulu Başkanınca kişiye müdahale edilerek uyarılacağını bildirdi. Kurul, uyarıya riayet edilmemesi halinde söz konusu kişinin sandık alanından çıkarılarak, tutanakla tespitin ardından Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulmasını istedi.